nasajan

فصل اقتصاد - صنعت نساجی و پوشاک ایران برای اینکه به رتبه سوم منطقه بر اساس چشم انداز برسد، نقطه قوت و فرصت بی نظیر پیش رو دارد، البته به شرطی که دولت نقاط ضعف و تهدیدهای این صنعت را برطرف نماید.

 صنعت پوشاک یکی از صنایع پیشرو و پرطرفدار در جهان است که توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. در ایران نیز اواخر دهه 70 صنعتگران متوجه صنعت پوشاک شدند و از همان ابتدا، کیفیت تولیدات ایرانی باعث شد پوشاک ایرانی جای خود را در بازارهای اروپایی باز کند، اما عمر این محبوبیت کوتاه بود و کم توجهی های بسیاری باعث شد که این صنعت در مسیر سراشیبی قرار گیرد به طوری که امروزه بخش بسیار اندکی از صنایع را به خود اختصاص داده است و کشورهایی که روزگاری قابلیت رقابیت با پوشاک ایرانی را نداشتند، در حال حاضر جای تولیدات ایرانی را در بازارهای اروپایی تصاحب کرده اند.
به طور مثال پوشاک آرین جین در دهه 70 صادرکننده پوشاک جین به کشورهایی مانند فرانسه ، آلمان و ایتالیا بود. کارخانه جامگان و جامه گران نیز از جمله تولید کنندگان پوشاک به کشورهای اروپایی بودند.
>اما سیاست­­گذاری­ های غلط و کم­ توجهی به این بخش، صنعت پوشاک کشور را در سراشیبی قرار داد و افول این صنعت را رقم زده است و امروزه که ایران می­توانست از این مزیت در توسعه و رشد اقتصادی خود بهره بگیرد، جای خود را به رقبایی همچون چین و بنگلادش داده است که یک چهارم پوشاک مصرفی جهان را تولید می­ کنند و خود به عنوان یکی از عمده­ ترین واردکنندگان پوشاک از این کشورها تبدیل شده است و در قاچاق پوشاک نیز رتبه نخست را در اختیار دارد.
این در حالی­ست که همچنان، صنعت پوشاک ایران به لحاظ کیفیت قابلیت رقابت­ پذیری با دیگر کشورهای تولیدکننده پوشاک را دارد، چراکه به لحاظ دوخت و طراحی همچنان جزو کشورهای برتر به شمار می­ رویم، اما به دلیل مشکلاتی از جمله هزینه­ های بالای تأمین مواد اولیه، بالا بودن سود بانکی، قوانین و مقررات دست و پاگیر، واردات بی­ رویه یا قاچاق، تأمین مواد اولیه و ... فرصت رقابت برابر را در بازار پوشاک جهانی از دست داده ­ایم و نیمی از بازار داخلی را نیز به تولیدکنندگان خارجی واگذار نموده ­ایم.
علیرضا حائری ، کارشناس صنعت پوشاک درباره این صنعت می گوید: پوشاک تنها صنعتی است که به تنهایی دارای مزیت هایی مثل ایجاد ارزش افزوده بالا، قدرت بالای ارزآوری، اشتغال زایی و نیاز به حداقل سرمایه گذاری است. بدون شک صنعت پوشاک در زنجیره تولید صنایع نساجی و پوشاک دارای بالاترین ارزش افزوده ایجاد شده است .
حائری همچنین در رابطه با اشتغال زایی این صنعت می افزاید: در برنامه راهبردی وزارت صنعت، هزینه ایجاد یک شغل در صنعت نساجی و پوشاک معادل یک چهارم متوسط صنعت است. این در حالی است که هزینه ایجاد یک شغل در صنعت پوشاک حتی پایین تر از متوسط سرمایه گذاری لازم در کل صنعت نساجی و پوشاک است که این مزیت بسیار مهمی برای این صنعت محسوب می شود.
وی با ارائه آمارهایی از وضعیت صنعت پوشاک کشور ادامه می دهد: در حال حاضر طبق اعلام دفتر نساجی وزارت صنعت 1500واحد صنعتی پوشاک با اشتغال زایی 300هزار نفری و 20هزار واحد صنفی در قالب کارگاه های کوچک، با اشتغال زایی 250هزار نفر در این بخش مشغول فعالیت هستند. این واحدها با ظرفیتی معادل 340 هزار تن در سال احداث شده و ظرفیت عملی فعلی آنها بالغ بر حدود 300هزار تن انواع پوشاک در سال تخمین زده شده است.
با وجود چنین شرایطی اما وضعیت ایران در صنعت پوشاک چگونه است؟
علی رغم اینکه از سال گذشته واردات قاچاق پوشاک برند ممنوع شده است، اما تولید کنندگان موفق به استفاده از تمام ظرفیت های صنعت پوشاک ایران نشدند. یکی از موانع تولیدکنندگان در مسیر فعالیتشان پوشاک قاچاق بود ولی با حذف قاچاق پوشاک هم نتوانستند بازار را به دست آورند.
اکنون که واردات کالای خارجی به کشور ممنوع شده است، تولیدکنندگان معتقدند که قیمت مواد اولیه در کشور بالا است و از سوی دیگر با توجه به اینکه برخی از لوازم جانبی تولید پوشاک تحریم است و تولیدکنندگان هنگام تولید پوشاک با مشکلاتی مانند کمبود دکمه های فلزی و گرانی پارچه مواجه هستند، همین امر باعث شده است که میزان تولیدات آنها به جای روند افزایشی روند نزولی به خود بگیرد. یکی از مشکلات صنعت پوشاک در کشور وضعیت نامناسب تولید پارچه است و تعداد محدودی در این حوزه فعال هستند، از این‌رو سرمایه‌گذاری و ارتقای کیفیت در این کالا ضروری است.
بر اساس سند چشم انداز ایران که جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری را در سطح منطقه ترسیم نموده است و نظر به قدمت، نقش بالای اشتغالزایی مستقیم و غیرمستیقیم صنعتی، ارزش افزوده بالا و توان بالقوه و بالفعل صادراتی، چشم انداز صنعت نساجی و پوشاک در افق سال 1404 به شرح ذیل ترسیم شده است.
« دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه پنجاه جهان با تکیه بر رقابت پذیری و نوسازی و سرمایه گذاری همراه با توسعه فناوری و ارتقای بهره وری عوامل تولید»
با توجه به مطالعات انجام شده، مهمترین نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید های شناسایی شده در صنعت نساجی و پوشاک شامل موارد زیر است.

نقاط قوت: 
1- وجود واحدهای توانمند بخش خصوصی داخلی
2 -سابقه تاریخی، هنر و تخصص بالا در تولید منسوجات
3 -وجود برخی نام و نشان تجاری داخلی مهم
4 -مزیت و توان تولید بالای مواد اولیه صنعت نساجی به ویژه شاخه بسیار مهم الیاف و منسوجات مصنوعی
5 -وجود نیروی کار ماهر
6 -اشتغال زایی با هزینه پایین
7 -وجود مراکز دانشگاهی و روند روزافزون ورود نیروی انسانی متخصص به این صنعت
8 -وجود بنگاه های تولیدی و تشکل های خصوصی قدیمی و قوی
9- نوآوری برخی تولیدکنندگان صنعت و در نتیجه تحریک تقاضای کیفی و کمی

نقاط ضعف: 
1 -بالا بودن هزینه های تولید و قیمت تمام شده نسبت به کشورهای رقیب طی سال های اخیر
2 -عدم توسعه و نوسازی لایه های پایین دستی صنعت تکمیل منسوجات، تولید پوشاک، خدمات و توزیع
3-( شبکه توزیع )عمده فروشی و خرده فروشی( به شدت سنتی، ناکارآمد ،سازمان نیافته و متفرق و هزینه و سهم بالای آن از زنجیره های تأمین نساجی )بدون ارائه خدمات ارزش افزوده لازم
4-عدم وجودحمایت های لازم از نام و نشان تجاری ملی منسوجات و پوشاک و در نتیجه کمبود تعداد نام و نشان تجاری قوی داخلی
5- محدودیت های فرهنگی و اجتماعی در طراحی محصولات و ایجاد محتوای فرهنگی و مـد در منسوجات و- پوشاک مبتنی بر تقاضای بازار
6 -خلاء هدف گذاری و چشم انداز در سطح بنگاه های صنعت
7 -فرهنگ استفاده از کالاهای خارجی
8-ضعف در طراحی محصولات مبتنی بر تقاضای بازار
9 -استفاده از ماشین آلات قدیمی و فرسوده در تولید
10- به روز نبودن فناوری تولید برخی محصولات

فرصت ها: 
1-امکان و قابلیت صادرات کلیه کالاهای نساجی و پوشاک
2-امکان رشد و توسعه صنعت در حوزه فناوری های نوین و تولید منسوجات با فناوری بالا
3-( وجود بازار مصرف داخلی قابل توجه )با جمعیت جوان مصرف کننده پوشاک
4 -امکان صادرات و دسترسی زمینی (در حداقل زمان ممکن) به بازارهای هدف اروپا و وجـود بازار منطقه ای پوشاک
5- افزایش قدرت رقابت با توجه به افزایش هزینه های تولید منسوجات در چین و ترکیه
6 -توان رشد سریع صنعتی با توجه به بومی سازی اغلب زیربخش ها
7-افزایش عوارض صادراتی مواد اولیه صنعت نساجی
8- وجود فرهنگ اسلامی و مذهبی در پوشش افراد جامعه
9- ارزان بودن نیروی کار صنعت به نسبت رقبا

تهدیدها: 
1- افزایش مستمر قیمت تمام شده منسوجات و پوشاک داخلی نسبت به وارداتی با توجه به افزایش هزینه های تولید و نرخ تبدیل ارز حقیقی موثر
2-( قاچاق گسترده و واردات بی رویه به ویژه به عنوان کالای دارای نشان تجاری )با جعل نشان های تجاری معتبر
3-( محدویت های بین المللی )تحریم ها( در دسترسی به بازارهای صادراتی هدف )اتحادیه اروپا و آمریکا( و فقدان سرمایه گذاری خارجی و ارتباطات ضعیف فنی/مالی/تجاری جهانی) عدم سرمایه گذاری در زیر ساخت های نرم مورد نیاز صنعت از طرف دولت
5-عدم مشارکت تولیدکنندگان در زنجیره تأمین
6- عدم استفاده از نظرات بخش خصوصی واقعی در سیاست گذاری های کلان دولت
7 -فرهنگ استفاده از کالای خارجی و سهولت واردات آن توسط دولت
8- (وجود فشارهای شدید بیمه ای و مالیاتی )به ویژه مالیات بر ارزش افزوده و عدم اجرای کامل آن
9- خروج بی رویه مواد اولیه از کشور
10- برخورداری رقبای بین المللی از نشان تجاری
11 -عدم امکان تعاملات پولی و مالی با سایر کشورها

منبع :  فصل اقتصاد